علت و علائم بیماری لثه در کودکان (تورم و قرمزی لثه ) و راه درمان

بیماری لثه  که با عناوین ژنژیویت یا پیوره هم شناخته می‌شود، در واقع عفونتی است که در لثه‌ها ، بافت‌های عمیق و استخوان‌های محافظ لثه‌ها ایجاد می‌شود. این بیماری در صورتی که بهداشت دهان و دندان به خوبی رعایت نشود در میان کودکان نیز می‌تواند ایجاد شود.

بیماری لثه در صورتی که درمان نشود در نهایت ممکن است منجر به از بین رفتن دندان شود.

انواع بیماری لثه در کودکان

انواع مختلف بیماری‌های لثه اغلب بر اساس این که بیماری در زمان ارزیابی در چه مرحله‌ای باشد طبقه‌ بندی می‌‌شوند و عبارتند از :

ژنژیویت

ژنژیویت خفیف‌ترین شکل بیماری لثه است، که در آن لثه‌ها تقریبا قرمز، متورم و حساس شده، و مسواک و شستشو  یا نخ دندان کشیدن روزانه باعث می‌شود لثه‌ها به آسانی خونریزی کنند. ژنژیویت را می‌توان به چهار گروه تقسیم کرد:
o حاد: ژنژیویتی که به طور ناگهانی شروع می شود، طولانی نیست و دردناک است.
o نیمه حاد: نوعی خفیف‌‌تر از ژنژیویت حاد است.
o عود کننده: ژنژیویتی که پس از درمان مجددا عود می‌کند.
o مزمن: ژنژیویتی است که شروعی کند دارد، زیاد طول می‌کشد و معمولا بدون درد است.

پیوره خفیف

ژنژیویتی که درمان نشود منجر به پیوره خفیف می‌شود. در این مرحله از بیماری لثه، شاهد ایجاد “پاکت” در لثه‌ها هستیم (اصطلاح پاکت در دندانپزشکی برای حالتی به کار می‌رود که فاصله لثه از دندان‌ها و عمق شکاف میان دندان‌ها و لثه زیاد شده باشد)، و استخوان‌های اطراف دندان‌ها هم دچار تحلیل زود هنگام می‌شوند.
شایع‌ترین علائم و نشانه‌های پیوره موارد زیر است:

o قرمزی و خونریزی لثه‌ها
o طعم بد دهان
o وجود “پاکت”در انتهای دندان‌ها در خط لثه
o با بدتر شدن سیر بیماری ممکن است دندان‌ها لق شده و بین آن‌ها فاصله بیافتد
o از بین رفتن دندان

پیوره متوسط تا حاد

در پیشرفته‌ترین مرحله بیماری لثه، استخوان به شکل قابل توجهی تحلیل رفته، “پاکت”‌های لثه عمیق‌تر شده و احتمالا لثه از اطراف دندان کنار می‌رود. در چنین حالتی ممکن است دندان‌ها از بین بروند و لازم باشد از دهان خارج شوند.

علت بیماری لثه در کودکان

علت اصلی بیماری لثه، تشکیل پلاک روی دندان  است. پلاک‌ها باکتری‌هایی هستند که به دندان‌ها می چسبند. اگر پلاک برداشته نشود، سخت می‌شود و در این حالت تارتار نامیده می‌شود. بهداشت ضعیف دهان و دندان امکان رشد پلاک‌ها در دهان را فراهم می‌کند. برخی چیزها ممکن است خطر ابتلای کودک به بیماری لثه را افزایش دهند. این موارد شامل:
•    وجود بعضی ژن‌های خاص
•    گیر کردن غذا بین لثه‌ها
•    تنفس دهانی که باعث خشکی زیاد لثه‌ و دندان‌های جلویی می‌شود.
•    رژیم غذایی نامناسب
•    سیگار کشیدن و مصرف تنباکوی بدون دود
•    بیماری‌های خود ایمنی یا سیستمی
•    دیابت
•    تغییرات هورمونی، مثلا تغییرات هورمنی دوران بلوغ
•    دندان قروچه مکرر و غیر قابل کنترل در کودکان
•    بعضی داروهای خاص که ممکن است باعث رشد بیش از حد لثه شوند

علائم و نشانه‌های بیماری لثه

علائم زیر شایع‌ترین عوارض و نشانه‌های بیماری لثه هستند. با این همه، علائم در هر کودکی با کودک دیگر متفاوت است. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
•    قرمزی، التهاب و حساسیت لثه‌ها
•    خونریزی لثه‌ در هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن
•    عقب رفتن لثه‌ها ( لثه‌ها از روی دندان‌ها عقب می‌روند)
•     لق شدن دندان‌ها یا فاصله افتادن بین آن‌ها
•     بدبویی دائمی دهان
•    دندان مصنوعی‌های تکه‌ای دیگر به خوبی در جای خود قرار نمی‌گیرند.
•    ایجاد شکاف و فاصله بین لثه و دندان
•    تغییر حالت جفت شدن دو فک و به هم خوردن نحوه چینش دندان‌ها
علائم و نشانه‌های بیماری لثه ممکن است شبیه عوارض بعضی بیماری‌های دیگر باشد. برای تشخیص ان لازم است با دندانپزشک کودک خود مشورت کنید.

تشخیص بیماری لثه

تشخیص بیماری لثه معمولا بر اساس بررسی کامل سابقه پزشکی و معاینه کودک و دهان او انجام می‌شود. احتمالا پزشک کودک شما را برای ارزیابی کامل و درمان به یک دندانپزشک ارجاع خواهد داد. دندانپزشک، برای تشخیص و کمک به درمان بیماری از دندان‌ها  تصاویر اشعه ایکس تهیه می‌کند (عکسبرداری  با اشعه ایکس یک ازمایش تشخیصی است که با استفاده از پرتوهای الکترومغناطیسی نامرئی تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها تولید می‌شود).

درمان بیماری لثه در کودکان

درمانی که برای کودک در نظر گرفته می‌شود بستگی به علائم، سن و سلامت عمومی او، و نیز شدت پیشرفت بیماری دارد. مهم است که درمان زود شروع شود زیرا می‌تواند از بدتر شدن روند بیماری لثه جلوگیری کند. اگر بیماری‌ لثه درمان نشده به حال خود رها شود، ممکن است استخوان‌های اطراف دندان تحلیل بروند و در این صورت دیگر نمی‌توانند دندان را در جای خود نگه دارند. درمان انتخابی ممکن است یکی از موارد زیر یا ترکیبی از آن‌ها باشد:

روش‌های درمانی غیر جراحی بیماری‌ لثه

روش‌های درمان غیر جراحی بیماری‌های لثه عبارتند از:
• تمیز کردن دندان‌ها توسط دندانپزشک: برای این کار در طی یک معاینه معمولی، دندانپزشک پلاک و تارتارهایی که روی دندان‌ها ایجاد شده‌اند را از بالا و پایین سرتاسر خط لثه برمی‌دارد. پلاکی که روی سطح دندان ایجاد و سخت شده باشد تنها توسط دندانپزشک و با روشی تخصصی تمیز می‌شود. اگر علائم بیماری لثه را داشته باشید، ممکن است دندانپزشک توصیه کند بیش از دو بار در سال، دندان‌هایتان را تمیز کنید. تمیز کردن دندان درمان بیماری کسی که در حال حاضر به این بیماری مبتلا است نیست اما یک اقدام پیشگیرانه مهم است که می‌تواند به شما کمک کند تا ازایجاد و  پیشرفت بیماری لثه جلوگیری کنید.
• جرمگیری و تسطیح ریشه دندان: این روش تمیزکردنی عمیق و غیرجراحی است که تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود، بدین ترتیب پلاک و تارتار از بالا و زیر خط لثه برداشته شده (جرم‌گیری) و نقاط خشن روی ریشه دندان صاف می‌شوند (تسطیح ریشه).  تسطیح ریشه باکتری‌ها را از روی دندان برمی‌دارد و سطحی تمیز برای لثه‌ها ایجاد می‌کند تا بتوانند دوباره به دندان‌ها بچسبند. جرم‌گیری و تسطیح ریشه در صورتی انجام می‌شود که دندانپزشک تشخیص دهد زیر لثه شما پلاک و تارتار( یعنی پلاکی که سخت شده باشد) تشکیل شده و لازم است برداشته شوند.

روش‌های درمانی جراحی بیماری‌ لثه

گاهی برای درمان بیماری لثه جراحی انجام می‌شود. برخی از روش‌های جراحی برای این کار عبارتند از:
• جراحی قلب: در طی این عمل جراح با ایجاد یک فلپ لثه‌ را کنار زده و تارتار را برمی‌دارد‌. در بعضی موارد، سطوح نامنظم استخوان آسیب دیده، صاف می‌شوند تا مناطقی که باکتری‌های بیماری‌زا می‌توانند در ان پنهان شوند محدود شوند. سپس لثه به جای خود بر‌می‌گردد به نحوی که به راحتی اطراف دندان قرار گیرد. این روش حجم فضای بین لثه و دندان را کاهش می‌دهد و به این ترتیب، مناطقی که باکتری‌های مضر می‌توانند در آن رشد کنند و احتمال بروز مشکلات جدی مرتبط با بیماری لثه است کاهش می یابد.
• پیوند استخوان : در این روش از استخوان‌های خود شخص، استخوان مصنوعی یا استخوان اهدا شده به عنوان جایگزینی برای استخوان‌هایی که به واسطه  بیماری لثه از بین رفته‌اند استفاده می‌شود. قطعات پیوندی به عنوان بستری برای رشد مجدد استخوان عمل می‌کنند تا بتوانند دندان‌ها در جایشان تثبیت کنند. یک فن‌آوری جدید، به نام مهندسی بافت، بدن شخص را تحریک می‌کند تا با سرعت بالایی استخوان و بافت را بازسازی و تولید کند.
• پیوند بافت نرم: در این روش لثه‌هایی که نازک شده‌اند تقویت شده و مناطقی که لثه پایین رفته پر می‌شود. بافت پیوندی که اغلب از سقف دهان برداشته می‌شود، در محل مورد نظر بخیه خورده و باعث افزایش بافت در منطقه آسیب‌دیده می‌شود.
• بازسازی هدایت شده بافت: این جراحی وقتی انجام می‌شود که استخوان‌های نگه‌دارنده دندان‌ها از بین رفته باشند، در این روش استخوان و بافت لثه را تحریک می‌کنند تا رشد کنند. در این روش که در ترکیب با جراحی فلپ انجام می‌شود یک قطعه کوچک شبکه ‌مانند بین بافت استخوانی و لثه قرار داده می‌شود. این کار باعث می‌شود که لثه در ناحیه‌ای که باید استخوان وجود داشته باشد رشد نکند و به استخوان و بافت همبند اجازه می‌دهد تا مجددا رشد کرده و بهتر از دندان‌ها حمایت کنند.
•  جراحی استخوان: در این جراحی حفره‌های کم عمقی که در اثر تحلیل متوسط یا شدید استخوان ایجاد شده‌‌اند تسطیح می‌شوند. پس از آن در یک جراحی فلپ، استخوان اطراف دندان مجددا شکل داده می‌شود تا حفره‌ها کاهش یابند. این کار تجمع و رشد باکتری‌ها را سختتر می‌کند.
در بعضي از بيماران، روش غير جراحي جرم‌گیری و تسطیح ریشه  تنها کاری است که براي درمان لازم است. جراحی زمانی لازم می‌شود که بافت اطراف دندان بیمار شده و با گزینه‌های غیر جراحی قابل ترمیم نباشد.

داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری لثه

از آنتی بیوتیک هم در ترکیب با جراحی و هم دیگر درمان‌ها و هم به تنهایی برای کاهش یا از بین بردن موقتی باکتری‌های مرتبط با بیماری لثه یا فرونشاندن سیر تخریب اتصال دندان به استخوان استفاده می‌شود. کلرهگزیدین یک داروی ضد میکروبی است که برای کنترل پلاک و ژنژیویت و یا پاکت‌ها در دهان استفاده می‌شود. این دارو به صورت دهانشویه یا یک تراشه پر شده از ژلاتین پس از تسطیح ریشه داخل پاکت‌ها قرار داده می‌شود و دارو را به آرامی در حدود 7 روز آزاد می‌کند. داروهای آنتی‌بیوتیک دیگری از جمله داکسی سایکلین، تتراسایکلین، و ماینوسیکلین نیز ممکن است برای درمان بیماری‌های لثه استفاده شوند. علاوه بر این‌ها، اغلب توصیه می‌شود از خمیر دندانی به نام تری‌کلوزان که حاوی فلوراید و آنتی بیوتیک است برای کاهش پلاک و ژنژیویت استفاده شود.

ایا نیازی به آماده‌سازی خاصی پیش از شروع درمان بیماری‌های لثه وجود دارد؟

دنداندندان پزشکان می‌توانند بسیاری از روش‌های درمانی را در مطب خود انجام دهد. زمان لازم برای انجام این روش‌ها، میزان ناراحتی که بعد از درمان برای بیمار پیش می‌اید و زمان لازم برای بهبودی، در افراد مختلف متفاوت است و به نوع و شدت درمان و سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. ممکن است لازم باشد قبل از انجام بعضی روش‌ها از بی‌هوشی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه تحت درمان استفاده شود. در صورت لزوم، ممکن است دارویی به بیمار بدهند که به ارامش او کمک کند.

پیشگیری از بیماری لثه

خبر خوب این است که خوشبختانه بیماری لثه معمولا قابل پیشگیری است . فقط کافی است از دندان‌هایتان مراقبت کنید، صبر نکنید از همین حالا شروع کنید!
• دو بار در روز و هر بار حداقل  به مدت 3 دقیقه (به اندازه طول آهنگ مورد علاقه خود) مسواک بزنید و هر روز نخ دندان بکشید. اگر مطمئن نیستید درست مسواک می‌زنید یا از نخ  دندان استفاده می‌کنید یا نه، دندانپزشک شما می‌تواند بهترین روش انجام آن‌ها را به شما نشان دهد.
• همیشه با خمیر دندانی که حاوی فلوراید است، مسواک بزنید؛ برخی از دنداندندان پزشکان توصیه می‌کنند علاوه بر آن هر روز از دهانشویه حاوی فلوراید نیز استفاده کنید.
• از مسواکی با موی‌های نرم و صیقلی استفاده کنید زیرا این مسواک‌ها آسیب کمتری به بافت لثه می‌رسانند. حتما مسواک خود را حداقل هر 3 تا 4 ماه تعویض کنید – یک مسواک فرسوده می‌تواند به لثه‌های شما آسیب برساند. (بعضی از انواع مسواک‌ها نشانگرهای رنگی‌ای روی موهای خود دارند که زمانی که باید تعویض شوند را به شما یاداوری می‌کنند.)
• از یک رژیم غذایی سالم پیروی کرده و از مصرف میان وعده‌ها و هله‌هوله‌های بسته بندی شده حاوی قند که باکتری‌های ایجاد کننده پلاک عاشق خوردن ان‌ها هستند اجتناب کنید.
• سیگار نکشید سیگار و تنباکو باعث تحریک و اسیب دهان می‌شوند و برای سلامت لثه و دندان‌ها بسیار مضر هستند.
• معاینات دوره‌ای دندانپزشکی برای کمک به حفظ سلامت دهان و دندان بسیار مهم هستند. حداقل دو بار در سال برای انجام معاینات و مراقبت‌های معمول – به ویژه تمیز کردن – به دندانپزشک خود مراجعه کنید. دندانپزشک شما می‌تواند هرگونه پلاک سخت یا تارتاری که خودتان نتوانسته‌اید با مسواک و نخ دندان تمیز کنید، برطرف کند.