ارتودنسی يکي از تخصص‌های دندانپزشکی است که به اصلاح فک و دندان‌هايی که شکل يا موقعيت سالم و مناسبی ندارند، می‌پردازد. دندان‌های کج و دندان‌هايي که به طور صحيحی بر روي هم قرار نمی‌گيرند را به راحتی نمي‌توان تميز کرد و به همين علت، خطر افتادن زودهنگام اين دندانها به دليل پوسيدگی و بيماری‌های لثه بيشتر می‌شود و در نتيجه، فشار زيادی را بر ماهيچه‌هایی که در جويدن غذا نقش دارند وارد می‌کند و مشکلات شديد‌تر دهان و دندان را ايجاد می‌نمايد.
درمان ارتودنسی چگونه عمل می‌کند؟
انواع بسیار زیاد و متنوعی از ابزارهای ارتودنسی چه از نوع ثابت و چه متحرک وجود دارد که برای جابه‌جا کردن دندانها، اصلاح وضعیت ماهیچه‌ها و تأثیرگذاری بر نحوه رشد فک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزارها از طریق فشار ملایم و مستمری که بر روی دندانها و فک‌ها وارد می‌کنند، عمل می‌نمایند. بهترین و مؤثرترین روش ارتودنسی برای هر بیمار بر اساس شدت ناهنجاری یا عارضه‌ای که بیمار از آن رنج می‌برد، تعیین می‌شود.
چه کسی باید از درمان ارتودنسی استفاده کند؟
در صورتی که شما به هر یک از عوارض و بیماری‌های زیر مبتلا هستید، احتمالاً کاندیدای خوبی برای استفاده از روش‌های ارتودنسی خواهید بود:
شلوغی دندانها: شلوغی دندانها یکی از مشکلات شایع دهان و دندان است که متخصص ارتودنسی می‌تواند آن را درمان نماید. این عارضه هنگامی به وجود می‌آید که فضای کافی در دهان برای رشد طبیعی همه دندانها وجود نداشته باشد. در واقع در این شرایط، اندازه فک به قدری کوچک است که نمی‌تواند همه دندانها را به حالت عادی در جای خودشان نگه دارد. شلوغی دندانها باعث می‌شود که بیمار نتواند دندان‌های خود را به راحتی تمیز کند و در صورتی که به موقع درمان نشود، در آینده باعث پوسیدگی دندانها و مشکلات شدیدتر دهان و دندان خواهد شد.
پیش‌آمدگی دندانها: که علائم آن بسیار شبیه به عارضه جلو بودن دندان های فک بالا (اووربایت)، اما در حد بسیار شدیدتر می‌باشد. پیش‌آمدگی دندانها در دندان‌های ردیف بالا شایع‌تر از دندان‌های پایین است. درمان این عارضه می‌تواند به رشد یکنواخت و هماهنگ فک‌های بالا و پایین، رفع فاصله دندان های بالا و پایین ، مرتب کردن دندانها و انطباق بهتر دندان‌های فک بالا و پایین بر روی هم کمک نماید.
جلو بودن فک بالا (اووربایت): به حالتی گفته می‌شود که دندانها یا فک بالایی به طور غیرطبیعی جلوتر از دندان‌های پایینی قرار می‌گیرند. درمان اورجت یا اووربایت هم یک عارضه بسیار شایع است که می‌تواند مشکلات شدیدتری را هم برای فرد به دنبال داشته باشد و حتی در حالت‌های شدیدتر، جویدن غذا را نیز با مشکل روبرو کند. متخصص ارتودنسی می‌تواند این عارضه را به راحتی اصلاح و برطرف نماید.
اوپن بایت: به حالتی در دهان یک فرد گفته می‌شود که دندانها و فک‌های بالا و پایین به هم نمی‌رسند. در بعضی از موارد، این عارضه به علت مکیدن شست به مدت طولانی در دوران کودکی ایجاد می‌شود. اوپن بایت می‌تواند جویدن غذا را برای بیمار دشوار کند و نیروی زیادی را به سایر دندانها وارد کرده و موجب صدمه دیدن آنها شود.
کراس بایت: هنگامی اتفاق می‌افتد که دندان‌های ردیف بالا در داخل قوس فک و دندان‌های ردیف پایین قرار می‌گیرند. عارضه کراس بایت در بیماری که در تصویر زیر نشان داده شده است، در عرض فقط 13 ماه توسط متخصص ارتودنسی ما درمان شده است.
افتادن دندان‌های پیش کناری: یکی دیگر از مشکلات دندانی است که برای درمان آن به روش‌های ارتودنسی ثابت یا بریس متحرک دندان نیاز می‌باشد. این عارضه هنگامی اتفاق می‌افتد که دندان‌های پیش کناری در دهان یک فرد وجود نداشته باشد. برای درمان این عارضه ابتدا ساير دندانها با استفاده از ارتودنسی به جایگاه صحیح خود منتقل می‌شوند و سپس دندان‌های پیش کناری به وسیله ایمپلنت‌های دندانی، جایگرین می‌شوند.
فاصله بین دندانها: در واقع هنگامی به وجود می‌آید که عرض فک‌ها خیلی زیاد باشد و فاصله زیادی در بین دندان‌هایی که در کنار هم قرار دارند، ایجاد شود. این فاصله‌ها می‌تواند مشکلاتی را برای فرد ایجاد کند. برای مثال ذرات غذا در بین این فاصله‌ها گیر می‌کند و یا از نظر زیبایی مشکلاتی به وجود مي‌آيد.
مزایای ارتودنسی
افزایش زیبایی ظاهری: مسلماً شما از دیدن اینکه لبخند زیبایتان چه تأثیر عظیمی بر زیبایی چهره شما دارد، شگفت‌زده خواهید شد. حس اعتماد به نفسی که شما بعد از مرتب شدن دندانها و زیباتر شدن لبخندتان به دست می‌آورید، می‌تواند فرصت‌های بیشتر و زندگی شادتری را برای شما به ارمغان بیاورد.
حفاظت بیشتر از دندانها و لثه‌ها: اگر شما از داشتن دندان‌های کج یا ناهنجاری فک رنج می‌برید، چنین عوارضی می‌تواند در آینده باعث پوسیدگی دندانها، فرسایش شدید مینای دندان، تخریب بافت لثه و ایجاد بیماری‌های شدید لثه در شما شود.
جلوگیری از آسیب‌دیدگی استخوان دندان: دندان‌هایی که مشکلات آنها به موقع درمان نشود، می‌تواند به مرور زمان به استخوان اطراف دندان آسیب وارد کند. آسیب‌دیدگی استخوان‌ها نیز می‌تواند تأثیر منفی شدیدی بر زیبایی ظاهری شما داشته باشد و جویدن غذا و حتی صحبت کردن را برای شما مشکل کند.
پیشگیری از بیماری مفصل فک (TMJ): بیماری TMJ می‌تواند موجب بروز علائم شدید بسیار زیادی از قبیل سر درد، میگرن، قفل شدن فک، وز وز گوش‌ها و دردهای عضلانی شود.
انواع درمان‌های ارتودنسی
ارتودنسی ثابت
- سیم‌کشی دندانها: رایج‌ترین شکل از ارتودنسی ثابت، سیم‌کشی دندان است که با استفاده از کش، سیم و براکت‌های ارتودنسی انجام می‌گیرد. در این روش، کش‌هایی در دور دندان یا دندانها به طور ثابت بسته می‌شود و به عنوان تکیه‌گاه یا محل اتصال وسایل ارتودنسی عمل می‌کند. براکت‌ها غالباً بر روی سطح جلویی دندانها چسبانده می‌شود. سیم کشی ثابت دندان هم از داخل براکت‌ها عبور کرده و به کش‌های دور دندان متصل می‌شوند. کشیدن و سفت کردن سیم‌ها باعث می‌شود که فشار ملایمی بر روی دندانها وارد شود و به تدریج آنها را به جایگاه درست خود منتقل سازد.تضمین موثر بودن برای دستیابی به نتایج مورد انتظار از مزایای ارتودنسی ثابت دندان است.
- نگهدارنده‌های ثابت برای حفظ فاصله بین دندانها: اگر یکی از دندان‌های شیری کودک زودتر از موعد طبیعی آن بیفتد، یک نگهدارنده در فضای خالی به وجود آمده گذاشته می‌شود تا این فضا را تا زمان درآمدن دندان دائمی، باز نگه دارد. برای این کار، یک کش به دندانی که در مجاورت این فضای خالی قرار دارد، بسته می‌شود و یک سیم از آن دندان به طرف دیگر فضای خالی کشیده می‌شود تا به دندان‌های دو طرف نیرو وارد کرده و از انحراف آنها جلوگیری کند.
ارتودنسی متحرک
- الاینرها: ارتودنسی نامرئی به وسیله یک سری بریس‌های شفاف و نامرئی به نام الاینر انجام می‌شود که با استفاده از نرم‌افزارهای کامپیوتری، طراحی و ساخته می‌شوند و به تدریج دندانها را جابه‌جا می‌کند. این روش ارتودنسی برای افراد بزرگسالی که از ناهنجاری‌های فک رنج می‌برند، مناسب می‌باشد. متخصصین ما می‌توانند تعيين کنند که آيا شما کاندیدای مناسبی برای استفاده از ارتودنسی نامرئی هستيد يا خير.
- نگهدارنده‌های متحرک برای حفظ فاصله بین دندانها: این نگهدارنده‌ها همان کاری را انجام می‌دهند که نگهدارنده‌های نوع ثابت انجام می‌دهند. نگهدارنده‌های متحرک از یک پایه اکریلیک ساخته شده‌اند که بر روی فک قرار می‌گیرند و شاخه‌های پلاستیکی یا سیمی آن در فضای خالی بین بعضی از دندانها قرار می‌گیرد تا این فضا را برای رشد دندان‌های دائمی در آینده باز نگه دارد.
- ابزارهای اصلاح موقعیت فک: این وسایل که با نام اسپلینت شناخته می‌شود، ابزارهای مخصوصی هستند که بر روی فک بالا یا پایین قرار می‌گیرند و با فشار مختصری که بر روی فک وارد می‌آورند، آن را به موقعیت سالم‌تر و مناسب‌تری منتقل می‌کنند. از این اسپلینت‌ها می‌توان برای درمان بیماری‌های مفصل فک (TMJ) نیز استفاده کرد.توسعه دهنده کام: توسعه دهنده کام وسیله مخصوصی است که از طریق اتصال به دو یا چهار دندان در داخل قوس فک بالایی قرار می‌گیرد و سپس با سفت کردن یک پیچ کوچک (که در مرکز شکل نشان داده شده است) می‌توان عرض فک بالایی را تا حدود 6 میلی‌متر (3/4 اینچ) افزایش داد. هدف از بکارگیری این وسیله نه تنها افزایش فاصله بین دندانها، بلکه حرکت دادن استخوان‌های کام دهان و دور کردن آنها از هم می‌باشد.
- ریتینرهای متحرک: ریتینرهای وسایلی هستند که در پایان دوره ارتودنسی، بر روی سقف دهان قرار می‌گیرند و از حرکت کردن دندانها و بازگشت آنها به موقعیتی که قبل از ارتودنسی داشته‌اند، جلوگیری می‌کند. علاوه بر آن از ریتینر می‌توان با اعمال تغییراتی برای جلوگیری از مکیدن شست در کودکان استفاده کرد.
- هدگیر: هنگامی که سرعت رشد فک‌های بالا و پایین با هم متفاوت و ناهماهنگ باشد، از هدگیر برای درمان آن استفاده می‌شود. تفاوت سرعت رشد فک‌ها باعث می‌شود که دندانها و فک بالایی خیلی جلوتر از دندانها و فک پایین قرار داشته باشند. این عارضه اغلب باعث جلو بودن دندان‌های پیش بالایی می‌شود. همچنین این عارضه می‌تواند همپوشانی عمودی دندان‌های جلویی را نیز به طور غیرطبیعی افزایش دهد و اصطلاحاً «دیپ بایت» ایجاد کند.
- دیمون (Damon) یکی از انواع سیستم های ارتودنسی است که در آن براکت ها قابلیت باز و بسته شدن خودکار دارند. به عبارت دیگر وایر ارتودنسی بدون نیاز به کش یا گره استیل روی براکت ها نگه داشته می شود. براکت درب کوچکی دارد که پس از قرارگیری وایر داخل آن بسته می شود. در براکت های سنتی معمولا” از الاستیک هایی با عنوان اورینگ برای حفظ وایر درون براکت استفاده می شود. عیب این حالت این است که کش سبب فشردن وایر روی براکت و ایجاد اصطکاک زیادی می گردد که برای حرکت دندان لازم است بر این اصطکاک غلبه شود. در حالیکه ارتودنسی دیمون وایر را به صورت غیر فعال درون براکت نگه می دارد بنابراین کَسری از مقدار نیروی متداول برای حرکت دندانها مورد نیاز می باشد.
هزینه درمان ارتودنسی
مهم‌ترین عواملی که بر هزینه درمان ارتودنسی تأثیر می‌گذارند، عبارتند از:
- شدت عارضه تحت درمان
- سن بیمار
- نوع بریس‌ها یا روش ارتودنسی مورد استفاده
- توافق با بیمار
نکاتی برای مراقبت از وسایل ارتودنسی
کشیدن نخ دندان: استفاده از نخ دندان به طور مرتب در طول دوره درمان ارتودنسی از اهمیت زیادی برخوردار است. متخصصین ارتودنسی و مراقبین بهداشت دهان و دندان ممکن است به شما توصیه کنند که از مسواک‌های بین دندانی یا فلاس تریدر (Floss threaders) برای تمیز کردن راحت‌تر فاصله بین دندانها و جلوگیری از عوارض ارتودنسی استفاده کنید.
مسواک زدن منظم: برای تمیز کردن دندان‌هایی که بریس‌های ارتودنسی بر روی آنها قرار دارد، بهتر است که از خمیر دندان حاوی فلوراید و یک مسواک دارای پُرزهای نرم استفاده کنید. برای شروع مسواک زدن، پُرزهای مسواک را با زاویه 45 درجه بر روی خط لثه بگذارید و به صورت دورانی حرکت بدهید. سپس مسواک را در حالتی که پُرزهای آن رو به پایین باشد، بر روی براکت‌ها قرار دهید و قسمت بالای هر براکت را خوب تمیز کنید. در پایان، مسواک را در سطح زیرین براکت‌ها قرار دهید و در حالی که پُرزهای آن رو به بالا باشد، زیر براکت‌ها را هم تمیز کنید.
دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید: بعد از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان، دندان‌های خود را با یک دهان‌شویه حاوی فلوراید شستشو دهید تا از بروز پوسیدگی و لکه‌های دندانی جلوگیری شود.
محافظ دهانی: در هنگام ورزش و بازی برای جلوگیری از مضرات ارتودنسی حتماً محافظ دهانی استفاده کنید. این محافظ‌ها می‌تواند از ایجاد جراحت و بریدگی شدید در پشت لب‌ها و گونه‌های شما جلوگیری کند و مانع از آسیب‌دیدگی بریس‌ها و وسایل ارتودنسی در هنگام زمین خوردن یا ضربه به صورت شما شود.
