درمان دندانپزشکی در دوران بارداری: دندان درد،کشیدن،پرکردن،عصب کشی و ارتودنسی دندانها

گاهی اوقات تغییرات زیاد دوران بارداری باعث می‌شوند انجام برخی امور عادی مانند مراجعه به دندانپزشک برای تمیز کردن دندان‌ها فراموش شود. حال آنکه، در دوران بارداری مراجعه مرتب به دندانپزشک اهمیت بیشتری می‌یابد، زیرا بیماری‌های لثه می‌توانند بر بارداری تأثیر منفی بگذارند. برای آنکه در زمان بارداری لثه‌هایتان از وضعیت مناسبی برخوردار باشند، می‌بایست دندان‌هایتان هر شش ماه یک بار توسط دندانپزشک تمیز شوند. البته، در هر سه ماهه‌ای از بارداری، در صورت دچار شدن به هر گونه علائم دندانی، باید فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید.

مشکلات شایع دندانی در دوران بارداری

• بیماری لثه: در طول بارداری، جریان خون در سراسر بدن حدود 30 تا 50% افزایش می‌یابد. یکی از نتایج افزایش جریان خون به لثه‌ها این است که باکتری‌های موجود در خط لثه مقدار فراوانی مواد مغذی دریافت می‌کنند، به طوری که حتی مادرانی که پیش از بارداری مبتلا به بیماری‌های لثه نبودند نیز در این دوره لثه‌هایشان متورم و حساس شده و حتی هنگام مسواک زدن دچار خونریزی لثه می‌شوند. همچنین، بالا رفتن سطح استروژن و پروژسترون در خون نیز به افزایش حساسیت و التهاب لثه‌ها در دوره بارداری کمک می‌کند. این عارضه ژنژیویت بارداری نام داشته و حدود 50% از زنان باردار به آن دچار می‌شوند.
• فرسایش اسیدی: استفراغ ناشی از ناخوشی صبحگاهی باعث فرسودگی مینای دندان‌ها می‌شود.
• پوسیدگی دندان‌ها: هنگامی که مینای دندان‌ها از بین می‌رود، دندان‌ها بیشتر در معرض حفره‌ها قرار می‌گیرند  و دندان‌ها دچار پوسیدگی می‌شوندو موجب دندان درد در دوران بارداری می شود. خوردن غذاهای شیرین، که ناشی از هوس بارداری است، هم در بروز این مشکل نقش دارد.
• تومورهای بارداری: مشکل دندانی دیگری که در دوران بارداری به وجود می‌آید، ایجاد توده‌های در لثه‌های برخی از مادران است که به آن‌ها تومورهای بارداری یا گرانولوم پیوژنیک گفته می‌شود. این توده‌ها تومورهای غیرسرطانی ناشی از التهاب هستند (پاسخ سیستم ایمنی به یک ماده محرک، که در اینجا پلاک دندانی است). این تومورها معمولاً بعد از وضع حمل ناپدید می‌شوند.

درمان‌های دندانپزشکی در طول بارداری

سه ماهه دوم زمان خوبی برای مراجعه به دندانپزشک است، البته اگر در هر زمانی از دوره بارداری دچار مشکلی شدید باید فوراً برای درمان دندان درد بارداری به دندانپزشک مراجعه کنید. در کل، سعی کنید در طول بارداری از انجام درمان‌های دندانپزشکی عمده اجتناب کنید (خصوصاً در سه ماهه اول که بحرانی‌ترین دوره در فرایند رشد و توسعه جنین است). اگر سابقه سقط جنین یا هر گونه نگرانی دیگری دارید، می‌توانید از دندانپزشکتان بخواهید درمان‌های غیراورژانسی شما را تا بعد از وضع حمل به تأخیر بیندازد (البته نباید برنامه تمیز کردن دندان‌هایتان را بیش از حد به تعویق بیندازید).

تمیز کردن دندان‌ها

در طول بارداری علاوه بر روزی دو بار مسواک زدن و یک بار کشیدن نخ دندان، می‌بایست یک بار نیز برای تمیز کردن دندان‌هایتان نزد دندانپزشک بروید. در زمان مراجعه، حتماً به دندانپزشک بگویید که باردار هستید.

صاف کردن سطح ریشه

اگر مبتلا به بیماری لثه تشخیص داده شدید، در مورد روش تمیز کردن عمقی دندان (جرم‌گیری) و صاف کردن ریشه از دندانپزشکتان سؤال کنید. این روش، نوعی پاکسازی عمقی است که برای پاکت‌های پلاک بزرگتر از 3 میلی‌متر توصیه می‌شود. در اینجا، بعد از تراشیدن یا تمیز کردن پلاک‌های روی خط لثه و زیر آن، ریشه دندان صاف می‌شود تا پلاک نتواند دوباره به راحتی روی آن تشکیل شود.

ارتودنسی

عموماً درمان‌های ارتودنسی در دوران بارداری خطری ندارند، البته باید احتیاط‌های لازم صورت بگیرد. برخی از عارضه‌های موضعی و سیستمیک درمان با چنین مدالیته‌هایی را محدود می‌سازند. به همین دلیل، می‌بایست در ارتودنسی در زمان بارداری برخی موارد در نظر گرفته شوند. اغلب، لثه‌ها در دوران بارداری حساس‌تر می‌شوند، که در نتیجه بریس‌ها بیش از حد معمول ایجاد ناراحتی خواهند کرد؛ همچنین باید توجه داشت که مصرف اکثر مسکن‌ها در دوران بارداری ممنوع است، بنابراین بیماران باید بدون مصرف دارو با درد ارتودنسی و باردای مقابله کنند.

کشیدن دندان

کشیدن دندان در دوران بارداری نیازمند اقدامات و ملاحظات خاصی است تا از آسیب رسیدن به نوزاد جلوگیری شود. بنابراین معمولاً دنداندندان پزشکان از کشیدن دندان در طول بارداری خودداری می‌کنند. البته، اگر دندان به شدت عفونی شده و قابل ترمیم نباشد، و عفونت نیز در حال گسترش باشد، دندانپزشک کشیدن دندان را توصیه خواهد کرد. جراح دهان و دندان، عمل کشیدن دندان را بر اساس سه ماهه بارداری برنامه‌ریزی می‌کند.

عصب کشی دندان

عصب‌کشی دندان یک روش درمان موثر و بی‌خطر برای متوقف کردن انواع مختلف درد دندان و حفظ دندان‌های آسیب‌دیده به خاطر پوسیدگی یا سایر مشکلات احتمالی مانند آن است. برای کاهش درد دندان عصب کشی شده از بی‌حسی موضعی برای نواحی اطراف دندان تحت درمان استفاده می‌شود.

رادیولوژی دندانی و بارداری

 عموماً در عکس‌های رادیوگرافی دهان و دندان چه دوزی از اشعه به جنین وارد می‌شود؟

طبق برآوردها، دوز اشعه وارد شده به جنین در عکس‌های رادیولوژی دندانپزشکی بین 3/0 تا 1 میکروسیورت است. این مقدار از دوز ناشی از تابش زمینه‌ که جنین روزانه به طور طبیعی دریافت می‌کند کمتر است.

 چگونه می‌توان قبل از انجام اعمال رادیوگرافی دهان و دندان متوجه شد که بیمار زن باردار است؟

اطلاعات مربوط به بارداری می‌بایست از خود بیمار کسب شوند. همیشه زنی که در سنین باروری قرار دارد باید باردار تلقی شود، مگر اینکه عکس آن اثبات شود. اگر بیمار باردار بود باید سعی شود تشخیص با روش‌های غیررادیولوژی انجام گیرد. در صورت ضروری بودن عکس رادیولوژی، باید آن را انجام داد، البته باید این کار در نهایت دقت و با رعایت دقیق اصول ایمنی صورت گیرد. به دلیل «ترس» گسترده‌ای که از مضر بودن اشعه برای نوزاد وجود دارد، بهتر است پیش از انجام آزمایش، با بیمار در مورد سطح پرتودهی و خطرات احتمالی آن صحبت شود. همچنین، باید در اتاق انتظار نیز برای زنان باردار علائم هشدار دهنده نصب شود.

 گرفتن عکس رادیولوژی دندانپزشکی از زنان باردار چه خطراتی را متوجه جنین خواهد ساخت، در چنین شرایطی چه توصیه‌هایی می‌توان داشت؟

از آنجا که در عکس‌های رادیولوژی دندانپزشکی تنها چند میکروسیورت اشعه تابیده می‌شود، احتمال بروز مشکلات ناشی از تابش برای جنین بسیار ناچیز است. احتمال ابتلای نوزاد متولد نشده به دلیل قرار گرفتن در معرض یک دوز جنینی10 میکروسیورتی چند هزار بار کمتر از خطر بروز سرطان در کودکان به دلیل دوز ناشی از تابش زمینه‌ است. همچنین، احتمال بروز ناهنجاری ژنتیک ناشی از یک دوز جنینی، در مقایسه با ناهنجاری‌های ژنتیک ناشی از دوز تابش زمینه، از این هم کمتر است. بنابراین دوزهایی که بیماران طی اَعمال عادی رادیوگرافی دهان و دندان دریافت می‌کنند آنقدر زیاد نیست که مانع از انجام این آزمایش‌ها شود، پس اگر بیماران در این زمینه دغدغه‌ای داشتند باید ایشان را از بی‌خطر بودن درمان مطمئن ساخت.

بهداشت دهان و دندان چگونه بر نوزاد تأثیر می‌گذارد؟

محققان دریافته‌اند که احتمال به دنیا آمدن نوزادان شدیداً زودرس (قبل از 23 هفتگی) از مادران مبتلا به انواع شدید بیماری‌های لثه، هفت برابر بیشتر از مادران دارای لثه‌های سالم است. تحقیق دیگری که به مطالعه زنان مبتلا به ژنژیویت و بیماری‌های شدیدتر لثه اختصاص داشت، نشان داد که احتمال وضع حمل قبل از هفته سی و هفتم در این زنان سه برابر زنان سالم است.

تصور می‌شود دلیل این امر این باشد که در هنگام ابتلا به ژنژیویت، باکتری‌های موجود پلاک می‌توانند به جریان خون راه پیدا کنند. سیستم ایمنی در پاسخ به عفونت‌ها یا تروما یک سری مواد شیمیایی به نام پروستاگلادین‌ها را وارد خون می‌کند که وجودشان نشانه شروع وضع حمل نیز هست. تولید پروستاگلادین‌ها توسط سیستم ایمنی باعث انقباضات رحمی و در نتیجه وضع حمل زود هنگام می‌شود.  به علاوه، نوزادان زنان مبتلا به ژنژیویت بارداری، خواه زودرس باشند یا نباشند، کوچکتر از حد معمول خواهند بود. یکی از تحقیقات انجام شده نشان داد که احتمال تولد نوزادان کم وزن از مادران مبتلا به ژنژیویت بارداری سه برابر بیشتر از حد معمول است. خطر ناشی از بیماری در دوره بارداری با خطر یا ریسک ناشی از کشیدن سیگار در این دوره قابل مقایسه است.

پیشگیری از مشکلات دندانی

• اصول بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنید: روزی دو بار با یک خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزنید؛ دست کم روزی یک بار نخ دندان بکشید.
• اگر دچار رفلکس گگ شدید شوید دندانپزشک استفاده از یک خمیردندان فلورایدی با کف کم و مسواکی با یک سر (برس) کوچک را توصیه خواهد کرد.
• اگر دچار ناخوشی صبحگاهی هستید، برای حفاظت از مینای دندان‌هایتان می‌توانید دهانتان را با مخلوط آب و جوش شیرین آبکشی کنید.
• به نوع غذاهایی که می‌خورید و همچنین به زمان غذا خوردنتان توجه داشته باشید.
• اگر باردار یا در حال تلاش برای باردار شدن هستید دندانپزشکتان را در جریان بگذارید. دندانپزشک می‌تواند علاوه بر کنترل مستمر وضعیت سلامت دهان و دندان‌هایتان، شما را در زمینه کاهش ریسک بیماری‌ها راهنمایی کند.
• همیشه به دندانپزشکتان اطلاع دهید که چه داروهایی مصرف می‌کنید.